Donderdagmiddag 30 maart kwamen collega’s en samenwerkingspartners van de Gemeente Urk bijeen in het kader van het gemeentelijk archeologiebeleid voor Urk. Het doel was om te onderzoeken hoe het archeologiebeleid op een meer integrale wijze vorm kan worden gegeven. Hieronder een kort verslag van de middag.

Integraal beleid

Het atelier was onderdeel van de tweede fase van het werkproces, waarin de ambitie voor het archeologiebeleid wordt vastgelegd. Samen met de aanwezigen is geïnventariseerd hoe het beleid op integrale wijze kan worden uitgevoerd en waar het nu goed gaat of juist niet lekker loopt. Vragen die aan de orde kwamen waren:

  • Hoe geven we het archeologiebeleid handen en voeten als uitwerking van de Omgevingsvisie?
  • Hoe bereiken we de ‘evenwichtige toedeling naar functies’ die het Omgevingsplan voorstaat en welke rol hebben de archeologische waarden dan?

Atelier 1

In het eerste deel van de workshop is geïnventariseerd hoe de huidige samenwerking met betrekking tot archeologie verloopt. Hiervoor zijn we uiteengegaan in drie groepen en hebben gesproken over de problemen die zich in werkprocessen voordoen en welk verlangen hierachter schuil gaat. De conclusie was dat er behoefte is aan (meer) samenwerking, maatwerk en inzicht.

Het ging hierbij over de samenwerking tussen afdelingen en tussen verschillende overheden. Het verlangen is om vroeg in het proces tot een gezamenlijke afstemming tussen de partijen te komen. Om zo inzicht te krijgen in elkaars opdracht en te kunnen bezien waar eventuele tegengestelde belangen spelen of juist werk met werk gemaakt kan worden. Verder is er onduidelijkheid over elkaars bevoegdheden. Dit heeft ook te maken met het feit dat wetten en regelgeving voor meerdere interpretaties vatbaar zijn. Ook dit vraagt om afstemming in een zo vroeg mogelijk stadium, waarbij direct het goede gesprek moet worden gevoerd. Er is tevens gesproken over de mogelijkheid om kennis in te winnen bij partners en medeoverheden die eerder gelijke projecten uitvoerden, om van elkaars ervaringen te leren.

Ondanks dat archeologie al jaren een onderdeel uitmaakt van de ruimtelijke ordening, lijkt het werkproces hier nog niet altijd op ingericht te zijn. Er is in dat opzicht behoefte aan maatwerk. Nu lijkt archeologie onderdeel te zijn van een afvinklijstje, waarbij niet goed gekeken wordt naar de specifieke lokale situatie. Hierdoor ontstaan inefficiënte processen. Meedenken in het belang van de plek in plaats van stringent generieke uitgangspunten hanteren, werd benoemd als verlangen.

Inzicht in elkaars processen helpt daarbij. Het is niet altijd duidelijk wie aanspreekpunt is en beleidsregels blijken soms voor meerdere interpretaties vatbaar. Vroegtijdig met elkaar in gesprek en verwachtingen over proces en uitkomst delen, helpt. Evenals het actueel houden van benodigde informatie. 

Atelier 2

In de tweede workshop hebben we aan de hand van een casus bekeken hoe archeologie als omgevingswaarde kan worden meegenomen in gebiedsprocessen. De stapeling van verschillende opgaven en functies in één gebied, maakt het komen tot een ultieme uitkomst lastig. Er is altijd wel een (ruimtelijk) belang dat het onderspit delft. In plaats vanuit belangen denken, hielp het de achterliggende waarden en het gebied zelf centraal te stellen (zie figuur). Zodoende werd soms geconcludeerd dat de geplande functie ergens anders beter past, gezien de aard van het gebied.

Figuur 1          Lerende aanpak als onderdeel van een gebiedsproces

Timeline Description automatically generated

Bron: Werken aan transities – A. Schaminee, 2022

Na bespreking van de casus, konden een paar algemene conclusies getrokken worden. Het gebiedsoverstijgend denken helpt: uitzoomen en over de gemeentegrens heen kijken voor oplossingen. Je moet dan wel durven de scope van het project te verbreden en de samenwerking op te zoeken. Het zoeken naar koppelkansen werd benoemd als mooi vertrekpunt voor ieder (ruimtelijk) project.

Verder bleek eens te meer dat ‘onbekend maakt onbemind’. De archeologische verhalen moeten nog vaker verteld worden, zodat mensen een beeld krijgen bij het belang van de waarden zelf. Ook de meerwaarde van het voortbouwen op de gebiedsidentiteit moet door het delen van goede voorbeelden meer bekendheid krijgen. Al pratende werden nu in elk geval al ervaringen en kennis gedeeld. De workshop gaf inzicht in de knelpunten en mogelijkheden die binnen de samenwerking spelen.

Vervolg

De gemeente neemt de inzichten uit de workshop mee in het vormgeven van het beleid en in de dagelijkse projectrealiteit. Een helder kader en vroegtijdige afstemming krijgen in elk geval een prominente rol in het nieuwe beleid, dat we conform de Omgevingswet zullen vormgeven in een programma.

In de tweede helft van september organiseren wij weer een werksessie waarbij u van harte welkom bent. We nodigen u dan uit mee te denken over specifieke projectideeën en instrumentarium. Een uitnodiging volgt. Op de website is meer te vinden over ons werkproces.